Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi (KKEF) Türkçe Eğitimi Bölümü öğretim üyesi Halk Bilimi Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Lütfi Sezen, halk inanmalarında ölümü önceden haber verdiği sanılan belirtiler arasında hayvanların önemli bir yerinin olduğu
Erzurum Ajans-Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi (KKEF) Türkçe
Eğitimi Bölümü öğretim üyesi Halk Bilimi Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Lütfi
Sezen, halk inanmalarında ölümü önceden haber verdiği sanılan belirtiler
arasında hayvanların önemli bir yerinin olduğunu belirtti.
Hayvanların
insanlarda bulunmayan kimi yetenekleri, sezişleri, biçimsel
özellikleri, uğurlu ya da uğursuz sayılmaları bu türden inanmaların
oluşmasında ve evrensel bir çizgiye erişmesinde büyük bir rol oynadığını
kaydetti.
Yrd. Doç. Dr. Lütfi Sezen, "Evcil ve yabani hayvanların
ötüşleri, ulumaları, kişnemeleri, böğürmeleri, belli hareketleri, uçuş
yönleri, alışılmışın dışındaki davranışları, yaklaşan bir ölünün ön
belirtileri ve işareti olarak yorumlanmaktadır. Bu tür hayvanlar
içerisindeki köpek, kedi, at, koyun, keçi, inek ve öküz gibi evcil
olanları; tilki, kurt, çakal, yarasa, yılan gibi yabani olanları; horoz,
tavuk kaz gibi kümes hayvanları; baykuş, karga ve leylek gibi yabani
kuşları sayabiliriz. Bunların içerisinde özellikle köpek ve Baykuşla
ilgili inanmalar çok yaygındır. Evcil sadık ve sezi yeteneği çok
gelişmiş olan köpeğin sadece uluması ile değil uluma biçimi, uluma
zamanı ve uluduğu yere de yaklaşan bir ölümü haber verdiğine
inanılmaktadır. Köpeğin bu türden ulumasını önlemek için de köpek
kovalanır, taşlanır, önüne ekmek doğranır, "başını ye" denir. Baykuşun
sesinin de sesinin ve yüzünün sevimsizliği, yıkıntılarda ve terk edilmiş
yerlerde yuva yapması bir ölüm kuşu olarak bilinmesinin temelinde yatan
nedenlerdendir. Baykuşun da tıpkı köpek gibi salt ötmesi ile değil,
aynı zamanda ötüş biçimi, ötme zamanı, konduğu ve öttüğü yerle de ölüm
habercisi olduğu görülmektedir" diye konuştu.
Halk Bilimi Uzmanı Yrd.
Doç. Dr. Lütfi Sezen, kuş ve hayvanlarla ilgili olarak söylenenlerden
tespit edilenlerden bazılarının şöyle sıraladı: "Akşam ve yatsı ezanları
okunurken köpek ulursa o civarda biri ölür. Gece vakitsiz horoz öterse
savaş çıkar. Tavşan, tilki ve kara kedi yolu keserse, uğursuzluk gelir.
Bir yere giderken yılan görülürse, uğura işarettir. Kara karga kimin
evinde öterse, o haneden cenaze çıkar. Baykuş kimin evinde öterse o
haneden cenaze çıkar. Baykuş kimin evinde öterse o haneye ya belâ
gelir, ya da ölüm. Ala karga kimin evinde öterse o eve müjde gelir.
Kurbağalar sesini yükseltirse yağmur yağar."
