Tükenirken mutlu olan şehir: Erzurum

Önce AVM’nin kara kara düşündüren halleri: 

İzdihamın dağılması ümidiyle açılışından bir hafta sonra ilk defa gittiğim merkezde hâlâ izdihamın olması beni şaşırttı. Erzurum halkının AVM’ye kutsal bir mekânmış gibi akın etmesine, izdihamın para harcama yarışı olmasına acı acı tebessüm ettim.

Tüketiciler, fiyatı cazip bir ürünü diğer tüketiciden daha önce elde edebilmek için yer yer birbirlerini ezdiler. Bir ürüne herkesten önce sahip olan tüketicinin, muzaffer bir edayla etrafına pozlar vererek kasalara gittiğini yine acı tebessümlerle izledim.

Sadece ekranlarda gördüğüm kontrolsüz tüketim çılgınlığını bizzat ve maalesef Erzurum’da da gördüm. Alışveriş merkezinin kapanma saatinde, mağaza müdürlerinin ve güvenlik görevlilerinin tüketicileri mağazalardan ve alışveriş merkezinden çıkarmakta güçlük çektiklerini duydum.

Alışverişe gelenlerin, elinde “alışveriş listesi” olmaması, mağazaların ürünlerini adeta bedava dağıttıkları hissiyle önüne gelen her ürünü alması oldukça düşündürücüydü.  Bilinçsiz tüketiciler, tüketimden gelen güçlerini kullanmak isterlerken (farkında olmadan) şirketlerin kâr marjinalini artıran köleliğe sürüklenmekteler. Aslında insanımız tüketerek tükenmekte; ama farkında değil.

Harcadıkça stres atan,

Harcadıkça karizma kazandığını sanan,

Harcadıkça kendine güveni gelen, mutlu olan,

Harcadıkça kontrolünü kaybeden tüketiciler sahte bir tatmin yaşadılar; ancak yine aynı tüketiciler kredi kartlarının hesap özetlerini ödeme gününde çok ciddi stresler yaşayacaklarını unutmuş gibiler.

Tükenen tüketici (maalesef)nefsinin elinde oyuncak olmuş durumda…

Zavallı ve bilinçsiz Erzurumlu tüketici, ailesindeki fert sayısına bakmaksızın,

Aylık gelir –gider dengesine bakmaksızın,

Özellikle gıda stokları yaparken bu gıdaları son kullanma tarihine kadar tüketememe ihtimalini hesap etmeksizin alışveriş yapmaktadır.

Sanırım stokladığı gıdaların birçoğunu tüketemediği ve gıdalar bozulduğu için yarın çöpe atacak. Hesapsız yapılan alışverişlerin, yarı yarıya israf olduğunu fark etmek lâzım.

Dikkatimi çeken başka bir durum da; alışveriş merkezindeki 10 kg.lık sıvı yağları, 25 kg.lık unları, ihtiyaç fazlası temel gıda maddelerini kucak kucak evlerine taşımalarından anlaşılan o ki, en iyimser bakışla Erzurumlunun eski kiler kültürü, patates, soğan gibi temel gıdaları stoklama alışkanlığı devam etmektedir.

            Kollarına iki kişinin girmiş olmasına rağmen ehramlı ve oldukça yaşlı bir teyzenin ehramını yürüyen merdivenlere sıkıştırdığını ve yerel ağızla beraberindekilere beddua etiğini seyrettim sonra…

Alışveriş merkezinin civarında; hatta Yenişehir’de fırıncı, manav, bakkal gibi birçok esnafın günlerdir siftah yapamadıklarını, çocuklarına ekmek parası götürmekte sıkıntıya düştüklerini görmezden gelemeyiz. Yenişehir’deki “Cumartesi Pazarı” bu hafta tezgâh açmadı. Pazarcılar zor durumda… Zor durumdaki esnafın, pazarcının ve onların çocuklarının psikolojisini hesap etmek durumundayız. Ortada orantısız, haksız ve kuralsız bir rekabet varsa, yetkililerin bu işe mesai harcamaları gerekir.

Batı’da birçok şehirde olduğu gibi bu alışveriş merkezi de şehir dışına yapılmalıydı. Yerel yöneticilerin Yenişehir’deki ticari dengeleri, küçük işletme sahiplerinin düştüğü zor durumu önceden hesap etmeleri gerekirdi.

Alışveriş merkezinin çevresinde artık yeni bir trafik düzenlemesi yapılması gerekiyor. AVM’nin garaj çıkış ve girişindeki trafik ışıklarının ve yığılmanın kazalara davetiye çıkardığı, AVM’nin Yenişehir alt yola bakan cephesindeki otobüs durağının, ışıkların ötesine (meselâ Solakzâde Camii’nin önüne doğru) kaydırılması ve AVM’nin önünde park yasağının uygulanması gerektiği yetkililerce görmezden gelinmemelidir.

Trafik problemi, aşırı gürültü ve yoğunluktan dolayı AVM’nin civarındaki konutların değerinin ve kirasının sanıldığının aksine düşebileceğini gördüm.

…ve şimdi de AVM’nin memnun eden halleri:

Mesela, her sınıftan, sosyal tabakadan, meslek grubundan ve statüden insanın -bir alışveriş merkezinde olsa bile- birlikte yaşayabileceklerini, aynı mekânda karşılıklı etkileşim ve iletişimle daha iyi sosyalleşebileceklerini fark ettim.

Mağaza çalışanlarının Erzurumlunun alışmadığı kadar nazik, sevecen, samimi ve eğitimli olmaları dikkatimi çekti ve bir müşteri olarak memnun oldum. Alışveriş merkezinde nezakete ve birlikte yaşamaya alışan Erzurumlunun şehrin diğer mağazalarından da aynı nezaket ve hassasiyeti bekleyeceğini, bu bağlamda daha nitelikli bir tüketici olacağını ve müşterisine karşı ilgisiz ve kaba esnafın işinin daha zor olacağını düşündüm.

AVM’deki mağazalarda ürün çeşidini ve zenginliğini görünce yer yer Erzurumlu tüketicilere hak verdim.

AVM’nin açılış tarihine yakın yerel büyük marketlerin de ürünlerde çok büyük indirimler yapması/yapabiliyor olması beni düşündürdüğü gibi; rekabetten tüketicinin kârlı çıkması da elbette halkı mutlu etti. Ticari rekabetin ardından kendine sunulan cazip fiyat ve hizmetlerden dolayı tüketici kendini daha kıymetli hissetmeye başladı.

AVM sadece alışveriş merkezi değil, aynı zamanda bir yaşam merkezi… Bu açıdan kış memleketi Erzurum’da bir boşluğu doldurdu. AVM, tüketime dayalı bir merkez olsa da Erzurumluya Erzurum’un bir büyükşehir olduğunu az da olsa hissettirdiğini söyleyebilim.

AVM’de Erzurum’un ihtiyacı olan çok amaçlı bir salonun olduğu kültür merkezini gezince mutlu oldum. Kültür merkezinde ilerde yapılacak birbirinden değerli nice sergi, panel, seminer gibi sanatsal ve kültürel etkinlikleri görür gibi oldum.

Erzurum’da yaşadığımız halde uzun zamandır göremediğim tanışları, simaları AVM’de salına salına gezinirken gördüm. Hatta; dırdırıyla kocasını evden kaçırtan kadınların, kocasını; velinin, okuldan kaçan öğrencisini; alacaklının, aylardır ulaşamadığı borçlusunu ancak AVM’de yakalayabileceğini; bayramdan bayrama bir araya gelen eş, dost ve akrabaların birbirlerine AVM’de daha sık karşılaşabileceklerini fark ettim.

Menderes Kapalı Otoparkı’nı yere göğe sığdıramayanların, bu parkı Doğu’nun en büyük otoparkı diye yutturanların AVM’nin kapalı otoparkının ne kadar rahat ve kullanılır olduğunu gördüklerinde neler hissettiklerini çok merak ettim.

Kiminin Redevco, kiminin AVM ve kiminin de Carrefour dediği alışveriş merkezinde 10 günde eski parayla 20 trilyon ciro yapıldığını dikkate alırsak, Erzurumlunun yaşam standardının hiç de fena olmadığı söylenebilir.

Kısaca Erzurumlu olarak modern bir alışveriş ve yaşam merkezimiz oldu diye mutlu oldum; ancak haksız rekabetten dolayı mağdur olan küçük esnafın halleri, bilinçsiz tüketicilerin tükettikçe tükendiklerini fark edememeleri ve yapılan aşırı israf, üzerinde ciddi düşünülmesi gereken durumlardır.

Her Erzurumlu, şehrini ve kendisini tüketmekten kaçınmalıdır.